تعیین بازده انرژی تولید نیشکر در کشت و صنعت امیر کبیر و ارائه راهکار جهت افزایش آن

بخش کشاورزی به عنوان مهمترین بخش تولیدکننده مواد غذایی کشور، نه تنها مصرف کننده انرژی است بلکه مهمترین عرضه کننده انرژی نیز محسوب می شود. مقدار انرژی که در سیستم های مختلف تولیدی زراعی مصرف می شود، نه فقط به نوع آن محصول بلکه به نوع مواد به کار گرفته شده در تولید آن محصول نیز بستگی دارد. به گونه ای که نحوه رفتار سیستم های مختلف زراعی در به کارگیری نهاده ها و منابع انرژی متفاوت بوده و در هر سیستم تولیدی کارایی انرژی حاصله نیز متفاوت است به نحوی که می تواند منجر به ناپایداری کشاورزی گردد. یکی از روش های بسیار مفید در تحلیل و ارزیابی پایداری کشاورزی، استفاده از انرژی به عنوان ابزار محاسبه می باشد. در این تحقیق سیر انرژی برای سیستم تولید نیشکر در کشت و صنعت امیر کبیر واقع در جنوب غربی اهواز در یک دوره 7 سال زراعی(86-1379) به منظور تعیین نسبت انرژی مورد مطالعه قرار گرفت. علت انتخاب نیشکر اهمیت این محصول، انرژی خروجی بالای نیشکر و نبود تحقیقات جامع جهت مقایسه با کشورهای بزرگ تولید کننده نیشکر می باشد. اطلاعات و داده های مورد نیاز به تفکیک سال های دوره ی مورد مطالعه از واحد کشت و صنعت دریافت و مقدار مصرف هر یک از نهاده ها، معادل انرژی نهاده ها، انرژی ورودی و خروجی کل و همچنین شاخص های انرژی محاسبه شد. میانگین دوره مورد مطالعه نشان داد که انرژی معادل سوخت مورد استفاده مصرف gj/ha 26.89 بیشترین سهم از انرژی ورودی را به خود داشته است. سنگینی خاک منطقه، عمیق بودن عملیات خاکورزی، برداشت مکانیزه و تعداد عملیات زیاد جهت تهیه بستر بذر از دلایل مهمی است که می-توان به آن اشاره کرد. بعد از آن کود شیمیایی با مصرفgj/ha 16.18 در ردیف دوم و ماشین های کشاورزی، قلمه نیشکر، الکتریسیته، نیروی انسانی و سموم شیمیایی به ترتیب با مصرف،gj/ha8.24، gjha 3.65، gj/ha2.01، gj/ha 1.4 و gj/ha1.38 در رتبه های بعدی قرار گرفتند. به طور متوسط در دوره مورد مطالعه مجموع انرژی ورودی، سالانه gj/ha60.07 محاسبه گردید که 48.10درصد آن انرژی مستقیم، 49.58 درصد آن شامل انرژی غیر مستقیم و 2.32 درصد آن مربوط به انرژی نیروی انسانی بوده است. از مزارع نیشکر به طور متوسط سالانه حدود 83.81 تن نی برداشت شده است که انرژی معادل آن برابر gj/ha 100.57 محاسبه گردید. نسبت انرژی، بهره دهی انرژی و افزوده انرژی خالص در این دوره هفت ساله به ترتیب 1.7، kg/mj 1.41 و gj/ha 40.50 تعیین شد.نسبت انرژی در سال 80-79 کمترین مقدار بوده است که به علت انرژی خروجی پایین در این سال می باشد. در سال زراعی 81-80 نسبت به سال قبل افزایش قابل توجه ای داشته و تا سال 84-83 روند کاهشی به خود گرفته است که به دلیل روند کاهشی شدیدتر عملکرد نسبت به روند کاهشی انرژی ورودی می باشد. به طور کلی روند انرژی ورودی متناسب با نسبت سطح مزارع پلنت به راتون کاهش یافته است. روند نسبت انرژی، بهره دهی انرژی و همچنین افزوده انرژی خالص روند کاهشی داشته است. روند انرژی ورودی، عملکرد محصول و انرژی خروجی در دوره ی مورد مطالعه نزولی بود که به دلیل کاهش بیشتر انرژی خروجی نسبت به انرژی ورودی شاخص های انرژی نیز روند نزولی به خود گرفتند.